ช่วงฤดูฝนเป็นช่วงที่อากาศเริ่มเย็นลงและมีความชื้นมากขึ้น สภาพอากาศมีเชื้อโรคมากมายที่ทำให้เด็กๆไม่สบายกันได้ง่าย มีหลายโรคที่คุณพ่อคุณแม่รู้จักคุ้นเคยกันเป็นอย่างดีอย่างไข้หวัดและไข้หวัดใหญ่ แต่ก็ยังมีอีกหลายโรคที่ควรเฝ้าระวังและติดตามข้อมูลข่าวสารเพื่อป้องกันและดูแลเจ้าตัวเล็กจากโรคภัยไข้เจ็บที่มากับฤดูฝน
สาเหตุที่ทำให้เด็กๆ มีโอกาสป่วยได้ง่ายโดยเฉพาะเด็กเล็กๆ เนื่องจากภูมิคุ้มกันที่ต้องสร้างขึ้นเองนั้นยังไม่มากพอ พญ.กัลยา สุดกรยุทธ์ กุมารแพทย์ประจำศูนย์เด็กและวัยรุ่น โรงพยาบาลนนทเวช ได้ให้ความรู้เกี่ยวกับโรคติดต่อของเด็กที่มักเกิดขึ้นในฤดูฝน ซึ่งมี 5 กลุ่ม ดังนี้
(1) กลุ่มโรคระบบทางเดินหายใจ โรคที่รู้จักกันดีคือ โรคไข้หวัดและไข้หวัดใหญ่ ซึ่งปีที่ผ่านมามีการระบาดของไข้หวัดใหญ่สายพันธุ์ใหม่คือไข้หวัดใหญ่ 2009 นอกจากนั้นจะมีคออักเสบ หลอดลมอักเสบ ปอดอักเสบหรือปอดบวม กลุ่มโรคระบบทางเดินหายใจ มีทั้งเกิดจากเชื้อไวรัสและแบคทีเรีย ที่มีอยู่ในบรรยากาศทั่วไป ซึ่งเด็กมีภูมิต้านทานร่างกายไม่ดีเท่าผู้ใหญ่ จึงเกิดการติดเชื้อได้ง่ายกว่าและมีความรุนแรงของโรคมากกว่า โดยเฉพาะเด็กที่มีโรคประจำตัว เช่น ภูมิแพ้ หอบหืด อาจมีอาการของโรครุนแรงขึ้นได้ และถ้าเป็นเชื้อไวรัสสายพันธุ์ใหม่ที่ร่างกายเรายังไม่รู้จัก อาจทำให้เกิดอาการในระยะเวลาอันรวดเร็ว และมีภาวะแทรกซ้อน เช่น ปอดบวมหรือภาวะการหายใจล้มเหลวซึ่งมีอันตรายถึงชีวิตได้
(2) กลุ่มโรคติดต่อที่เกิดจากยุง เป็นพาหะช่วงหน้าฝนและเป็นช่วงที่เหมาะสมต่อการขยายพันธุ์ของยุง โรคที่มียุงลายเป็นพาหะก็คือไข้เลือดออก อาการคือมีไข้สูง ปวดเมื่อยตัว คลื่นไส้ อาเจียน ทานไม่ได้ อาจมีจุดเลือดออกตามตัวเป็นจุดแดงๆ อาจมีอาการช็อก และเสียชีวิตได้ นอกจากนี้ยังมีโรคที่มียุงรำคาญเป็นพาหะคือโรคไข้สมองอักเสบเจอี (Japanese Encephalitis: JE) เกิดจากยุงรำคาญที่เป็นพาหะมาดูดเลือดหมูที่มีเชื้อไวรัสนี้ แล้วแพร่โรคไปให้คนที่ถูกยุงกัดได้ อาการของโรคคือมีไข้สูง ซึม ปวดศีรษะรุนแรง คลื่นไส้ อาเจียน เบื่ออาหาร ระยะเวลาในการเกิดอาการค่อนข้างเร็ว และมีอันตรายถึงชีวิตได้
(3) กลุ่มโรคติดต่อของระบบทางเดินอาหาร เด็กๆ มักจะเป็นโรคอุจจาระร่วง บิด อาหารเป็นพิษ ตับอักเสบ อาการคือมีไข้ อาเจียน ท้องเสีย ในเด็กเล็กๆ จะมีเชื้อตัวสำคัญเรียกว่าโรตาไวรัส ที่ทำให้เป็นโรคอุจจาระร่วง อาการจะรุนแรงกว่าท้องเสียธรรมดา คือมีไข้สูง ถ่ายเยอะจนมีภาวะขาดน้ำ และต้องมานอนโรงพยาบาลเพื่อให้น้ำเกลือ ซึ่งสามารถป้องกันได้โดยการหยอดวัคซีนป้องกันโรตาไวรัส
(4) กลุ่มโรคติดเชื้อผ่านทางบาดแผลหรือเยื่อบุผิวหนัง ในโรคเลปโตสไปโรซิสหรือโรคฉี่หนู ซึ่งเกิดตอนที่มีน้ำท่วมขัง ถ้าเท้าหรือร่างกายมีบาดแผลที่เป็นเยื่อบุ เชื้อจะสามารถเข้าไปตามผิวหนังได้ อาการเด่นคือมีไข้สูงเฉียบพลัน ปวดศีรษะ ปวดเมื่อยกล้ามเนื้อ โดยเฉพาะบริเวณน่องและขาอย่างรุนแรง และมีตาแดงร่วมด้วย ผู้ป่วยมักมีประวัติว่าไปย่ำน้ำสกปรกหรือน้ำขังมา เพราะฉะนั้นต้องรีบล้างเท้าให้สะอาด และถ้ายิ่งเท้าเป็นแผลต้องระมัดระวังเป็นพิเศษ
(5) โรคเยื่อบุตาอักเสบหรือโรคตาแดง โรคกลุ่มนี้ก็สามารถเป็นได้ในฤดูฝน ซึ่งส่วนใหญ่เกิดจากเชื้อไวรัส การติดต่อเกิดจากการขยี้ตาหรือน้ำสกปรกกระเด็นเข้าตา แล้วทำให้ตาอักเสบ เกิดตาแดงระบาดได้ ต้องป้องกันด้วยการล้างมือให้สะอาด อย่าขยี้ตา
ลูกไม่สบาย พ่อแม่ต้องทำอย่างไร
เมื่อลูกมีอาการไม่สบายเบื้องต้น คือมีไข้สูง อ่อนเพลีย ทานไม่ค่อยได้ พญ.กัลยา สุดกรยุทธ์ แนะนำว่า “การดูแลรักษาเบื้องต้น คือ ให้ยาลดไข้ เช็ดตัว พักผ่อนให้เพียงพอ ทานน้ำอุ่น ทานอาหารที่ย่อยง่าย รักษาร่างกายให้อบอุ่น เมื่อร่างกายมีภูมิต้านทานที่ดีขึ้น เด็กก็จะมีอาการดีขึ้นได้ ยาลดไข้ที่ให้ควรเป็นพาราเซตามอล ห้ามให้ยาลดไข้กลุ่มที่มีแอสไพรินเด็ดขาดเพราะถ้าเป็นโรคบางอย่าง เช่น ไข้เลือดออก หรือไวรัสบางชนิด หากทานยาแอสไพรินอาจทำให้อาการของโรครุนแรงมากขึ้นและเกิดภาวะแทรกซ้อนที่อันตรายได้นะคะ ถ้าได้ทำการรักษาเบื้องต้นแล้วเด็กยังไม่ดีขึ้นควรพามาพบแพทย์เพื่อตรวจหาสาเหตุและภาวะแทรกซ้อนต่างๆ”
วิธีดูแลและป้องกันเจ้าตัวเล็กให้ห่างไกลโรค
 “โรคส่วนใหญ่เป็นโรคติดเชื้อ คือมีการติดต่อกันได้ เพราะฉะนั้นวิธีที่จะป้องกันการติดต่อได้ คือสร้างภูมิต้านทานให้ลูก ด้วยการพักผ่อนให้เพียงพอ ทานอาหารที่สุกสะอาด รักษาร่างกายให้อบอุ่น ออกกำลังกาย สำคัญที่สุดคือการล้างมือ เราต้องทำเรื่องการล้างมือให้เป็นนิสัยของเรา ก่อนจะทานอาหาร หลังอาหาร หรือว่าออกจากห้องน้ำ ต้องสอนเด็กๆ ให้ล้างมือทุกครั้ง เพราะมือเป็นตัวการสำคัญที่จะพาเชื้อเข้าสู่ร่างกายได้”
ให้ความสำคัญกับโรคเก่า รู้เท่าทันโรคใหม่ๆ
“สำหรับโรคของเด็กยังไม่มีโรคใหม่ๆ เกิดขึ้น แต่จะเป็นโรคเก่าที่ยังคงต้องให้ความสำคัญ และที่กำลังเป็นที่พูดถึงก็คือเชื้อไอพีดี เป็นเชื้อแบคทีเรียชนิดหนึ่ง ซึ่งทำให้เกิดปอดบวมชนิดรุนแรง เกิดการติดเชื้อในกระแสเลือด สามารถทำให้เกิดเยื่อหุ้มสมองอักเสบได้ เด็กที่ได้รับเชื้อนี้ส่วนใหญ่มีอาการรุนแรง อาจจะเสียชีวิต หรือหายจากโรคแต่อาจมีภาวะพิการหรือภาวะแทรกซ้อนตามมา และปัจจุบันมีวัคซีนป้องกันซึ่งครอบคลุมสายพันธุ์ที่สำคัญและรุนแรงนี้ได้ค่ะ”
ฉีดวัคซีนตามนัดป้องกันโรค
“อยากให้คุณพ่อคุณแม่ทราบว่าปัจจุบันมีหลายโรคที่ป้องกันได้ ไข้หวัดใหญ่ก็มีวัคซีน โรคไข้สมองอักเสบเจอี (Japanese encephalitis: JE) ก็อยู่ในแผนการฉีดวัคซีนของเด็กไทยทุกคนอยู่แล้ว และปัจจุบันกำลังมีการคิดค้นวัคซีนป้องกันไข้เลือดออก ซึ่งใกล้สำเร็จในไม่ช้านี้ ข้อสำคัญคือพาลูกไปฉีดวัคซีนตามนัดทุกครั้ง ส่วนโรคจากเชื้อไอพีดีถึงแม้จะรุนแรง แต่ปัจจุบันก็มีวัคซีนที่ป้องกันโรคได้ ผู้ปกครองควรให้ความสำคัญกับการฉีดวัคซีน แต่สิ่งสำคัญคือการดูแลรักษาสุขภาพของเด็กให้ร่างกายมีภูมิต้านทานที่ดี คงจะเป็นหนทางที่ดีที่สุดในการรับมือกับโรคภัยที่เกิดขึ้นในแต่ละฤดูกาลนะคะ”